سوگیری اکتشافیِ در دسترس بودن، یک سوگیری شناختی است که در آن شما بر اساس یک مثال، اطلاعات یا تجربه اخیر که به راحتی در دسترس شماست، تصمیم می‌گیرید، حتی اگر بهترین مثال برای آگاهی‌بخشی به تصمیم شما نباشد (منبع).

چرا چیزهایی که راحت تر به ذهن می آیند، واقعی تر به نظر می رسند؟

سوگیری در دسترس بودن، که با نام «سوگیری اکتشافی در دسترس بودن» نیز شناخته می‌شود، یک سوگیری شناختی است که در آن افراد هنگام قضاوت یا تصمیم‌گیری به اطلاعاتی تکیه می‌کنند که به راحتی یا به وضوح به ذهنشان می‌رسد.

از آنجا که این اطلاعات به راحتی در دسترس، رایج‌تر، مکررتر یا نماینده‌تر از آنچه در واقع هستند فرض می‌شوند، افراد اغلب احتمال یا اهمیت رویدادهایی را که به خاطر سپردن آنها آسان‌تر است، بیش از حد ارزیابی می‌کنند. این سوگیری به عنوان یک میانبر ذهنی عمل می‌کند که به تصمیم‌گیری سریع کمک می‌کند، اما می‌تواند منجر به نتیجه‌گیری‌های ناقص یا تحریف‌شده شود، زیرا خاطرات اخیر، واضح یا احساسی را بر داده‌های جامع‌تر یا دقیق‌تر ترجیح می‌دهد.

چیزهایی که راحت‌تر به ذهن می‌آیند، به دلیل سوگیری شناختی که به عنوان «سوگیری اکتشافی در دسترس بودن» یا «سوگیری در دسترس بودن» شناخته می‌شود، واقعی‌تر به نظر می‌رسند. این یک میانبر ذهنی است که در آن افراد احتمال یا اهمیت یک رویداد را بر اساس میزان سهولت یادآوری نمونه‌هایی از آن تخمین می‌زنند. وقتی یک مثال یا رویداد در حافظه در دسترس‌تر یا به راحتی قابل بازیابی باشد، رایج‌تر، محتمل‌تر یا واقعی‌تر درک می‌شود.

روش اکتشافیِ در دسترس بودن به این دلیل عمل می‌کند که مغز از میانبرهای ذهنی برای تصمیم‌گیری سریع استفاده می‌کند و اغلب سهولت یادآوری را جایگزین احتمال واقعی می‌کند. این می‌تواند منجر به بیش‌برآورد کردن اهمیت یا واقعیت رویدادهایی شود که به راحتی به خاطر سپرده می‌شوند، مانند اخبار دراماتیک یا تجربیات شخصی، در حالی که اطلاعات کمتر به یاد ماندنی اما بالقوه دقیق‌تر را دست کم می‌گیرد.

سهولت یادآوری منجر به تخمین بیش از حد فراوانی یا تأثیر آن رویداد می‌شود زیرا ذهن، وضوح یا تازگی را با واقعیت یا اهمیت برابر می‌داند. این سوگیری بر نحوه قضاوت افراد در مورد ریسک، فراوانی و حتی حقیقت رویدادها تأثیر می‌گذارد و اغلب ادراکات را از واقعیت‌های عینی منحرف می‌کند(منبع)(منبع)(منبع).

در اصل، هر چه چیزی راحت‌تر به ذهن خطور کند، «واقعی‌تر» یا محتمل‌تر به نظر می‌رسد، زیرا مغز از این قابلیت دسترسی به عنوان نماینده‌ای برای واقعیت یا فراوانی استفاده می‌کند. این اکتشاف به تصمیم‌گیری سریع کمک می‌کند، اما می‌تواند باعث تحریف در ادراک و قضاوت نیز شود.

تصمیم گیری احساسی

مثال های رسانه ای از سوگیری دسترس پذیری

نمونه‌های رسانه‌ای از سوگیری در دسترس بودن (دسترسی‌پذیری) عبارتند از:

• پوشش خبری رویدادهای دراماتیک مانند سقوط هواپیما می‌تواند باعث شود مردم خطر پرواز را بیش از حد ارزیابی کنند، علیرغم اینکه آمار نشان می‌دهد پرواز از بسیاری از اشکال دیگر حمل و نقل امن‌تر است. وضوح و گزارش مکرر، این رویدادها را در حافظه “در دسترس‌تر” می‌کند و به ترس غیرمنطقی دامن می‌زند.
• گزارش‌های رسانه‌ای که بر حملات کوسه تمرکز دارند، اغلب مردم را به این باور می‌رساند که این حملات رایج و خطرناک هستند و این واقعیت را که حملات کوسه بسیار نادر هستند، تحت الشعاع قرار می‌دهند. همین اصل در مورد تروریسم، جرایم خشونت‌آمیز و سایر رویدادهای نادر اما دراماتیک که به شدت توسط رسانه‌های خبری پوشش داده می‌شوند، صدق می‌کند.
• روزنامه‌نگاران تمایل دارند علل یا توضیحاتی را که بیشتر به روز هستند یا فوراً در دسترس هستند، برجسته کنند، مانند سرزنش بحران‌های فعلی (مثلاً بحران انرژی منتسب به جنگ اوکراین) بدون اینکه همیشه سایر عوامل مهم اما کمتر واضح را پوشش دهند. این سوگیری می‌تواند درک عمومی از علل و راه‌حل‌ها را شکل دهد.
• رسانه‌های اجتماعی می‌توانند با قرار دادن مکرر کاربران در معرض روایت‌ها، حالات چهره، ویدیوها یا اخبار خاص، سوگیری در دسترس بودن را تقویت کنند و باعث تخمین بیش از حد فراوانی یا اهمیت آن رویدادها یا نظرات شوند.

به طور خلاصه، پوشش رسانه‌ای اغلب با واضح‌تر و قابل بازیابی‌تر کردن مثال‌ها یا توضیحات خاص، سوگیری در دسترس بودن را تشدید می‌کند، که بر درک عمومی از خطر، علل یا واقعیت فراتر از داده‌های عینی تأثیر می‌گذارد(منبع)(منبع)(منبع)(منبع).

مقایسه اجتماعی؛ قاتل آرامش ذهن | چطور از این عادت رها شویم؟

چطور تصمیم های منطقی تری بگیریم؟

برای تصمیم‌گیری‌های منطقی‌تر ضمن در نظر گرفتن و به حداقل رساندن سوگیری دسترسی (در دسترس بودن)، راهکارهای زیر مؤثر هستند:

• به جای قضاوت‌های آنی، برای تفکر دقیق وقت بگذارید. تحلیل آگاهانه، استفاده از اطلاعات جامع فراتر از آنچه در ابتدا به ذهن خطور می‌کند را تشویق می‌کند.
• به طور فعال به دنبال دیدگاه‌ها و منابع اطلاعاتی متنوع برای گسترش درک باشید و از تکیه بر مثال‌های به راحتی قابل یادآوری خودداری کنید. این شامل بررسی داده‌ها، آمار و حقایق کمتر واضح اما مرتبط است.
• با بازی کردن نقش وکیل مدافع شیطان یا در نظر گرفتن دیدگاه مخالف، فرضیات را به چالش بکشید. این می‌تواند سوگیری‌های پنهان و توضیحات جایگزین را که با یادآوری سریع از دست رفته‌اند، آشکار کند.
• به جای تکیه صرف بر حافظه‌ای که رویدادهای اخیر یا واضح را ترجیح می‌دهد، سوابق یا یادداشت‌هایی را برای ردیابی اطلاعات در طول زمان نگه دارید. این به ارزیابی متعادل، به ویژه برای تصمیمات بلندمدت، کمک می‌کند.
• پس از تصمیم‌گیری، با استفاده از یادداشت‌برداری یا بحث، در مورد تصمیمات تأمل کنید تا مشخص شود که آیا سوگیری در دسترس بودن بر فرآیند تأثیر گذاشته است یا خیر و قضاوت‌های آینده را بهبود بخشید.
• از چارچوب‌های تصمیم‌گیری ساختاریافته و داده‌های کمی برای تکیه بر شواهد به جای شهود استفاده کنید.
• در تصمیمات گروهی یا محل کار، تنوع دیدگاه‌ها و روش‌های ورودی ناشناس (مانند رأی‌گیری مخفی) را تقویت کنید تا تسلط سوگیری را کاهش دهید(منبع)(منبع)(منبع).

با ترکیب آگاهی از سوگیری در دسترس بودن با شیوه‌های سیستماتیک، تأملی و مبتنی بر شواهد، تصمیم‌گیری می‌تواند منطقی‌تر و کمتر مستعد خطاهای ناشی از تکیه بر آنچه به ذهن ساده‌تر می‌رسد، باشد(منبع)(منبع)(منبع)(منبع).

منبع : سوگیری دسترس‌پذیری چیست و چرا باعث خطا می‌شود؟